İran Savunma Bakanı Aziz Nasırzade’nin Çin ziyareti, J-10 savaş uçağı alım iddialarını güçlendirdi. İsrail’le benzer tasarım tartışması ve İran’ın hava gücünü yenileme planları gündemde.
İran gözünü J-10 savaş uçaklarına dikti. İsrail saldırılarının ardından Savunma Bakanı Aziz Nasırzade’nin ilk yurt dışı ziyareti Çin’e gerçekleşti. Bu ziyaret, İran’ın hava kuvvetlerini Çin’den alacağı J-10’larla güçlendirme arayışını gündeme taşıdı.
Çin Ziyaretinin Ardından Gündeme Gelen İddialar
İran Savunma Bakanı Aziz Nasırzade, İsrail’in 13 Haziran’da başlattığı saldırılardan sonra ilk yurt dışı ziyaretini Çin’e yaptı. Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) toplantısı için Çin’e giden Nasırzade’nin temaslarının odağında İran Hava Kuvvetleri’nin güçlendirilmesi vardı.
Çin devlet medyası, Nasırzade’nin ŞİÖ üyesi diğer ülkelerin savunma bakanlarıyla Qingdao’da iki gün süren toplantılara katıldığını duyurdu. Bu görüşmelerde İran’ın eskimiş hava filosunu Chengdu J-10 savaş uçaklarıyla yenilemeyi planladığı iddiaları öne çıktı.
İsrail’in Saldırıları Sonrası Hava Gücü Tartışması
İran’ın hava savunma sistemleri ve uçakları, İsrail’in son saldırılarında hedef alındı. İranlı analistlere göre bu saldırılar, ülkenin hava gücünün ne denli kırılgan olduğunu ortaya koydu.
İran, 13 Haziran’da başlayan ve ABD’nin de nükleer tesisleri bombalayarak katıldığı çatışmalardan sonra hava kuvvetlerini modernize etmek için Çin’e yöneldi. Tahran yönetimi, J-10 uçaklarının İsrail’den gelebilecek yeni saldırılara karşı caydırıcı olabileceğini hesaplıyor.
“İlgisi İyice Arttı”
İran’ın Çin’den savaş uçağı alacağı iddiaları yeni değil. önce de benzer söylentiler gündeme gelmiş, somut bir adım atılamamıştı. Ancak İsrail’in saldırıları bu tartışmayı yeniden alevlendirdi.
‘Russian Arms’ isimli Telegram kanalında yer alan bir iddiaya göre, Hindistan-Pakistan gerilimi sırasında Pakistan Hava Kuvvetleri’ne ait J-10 uçaklarının PL-15 füzeleriyle bir Hindistan Rafale’ini düşürmesi İran’ın bu uçaklara ilgisini artırdı.
Bu gelişme, Tahran’da J-10’un en ciddi adaylardan biri olarak öne çıkmasına neden oldu.
İran’ın Alternatifleri ve Rusya İle İlişkiler
İran’ın daha önce Rusya’dan SU-35 savaş uçakları almak için görüştüğü biliniyor. Ocak 2025’te Tümgeneral Ali Şadmani’nin bu anlaşmayı doğruladığı açıklanmıştı. Ancak Rusya’nın Ukrayna savaşı ve NATO ile artan gerilimi, bu teslimatları yavaşlattı.
Rusya’nın kendi öncelikleri ve iç ihtiyaçları nedeniyle SU-35 uçaklarının İran’a ulaşamadığı belirtiliyor. Bu nedenle İran, hava filosunu güçlendirmek için Çin’e yönelmiş durumda.
İran Hava Kuvvetleri’nin Mevcut Envanteri
İran Hava Kuvvetleri şu anda ABD yapımı F-4, F-5, F-14 ve Sovyet yapımı SU-24, MIG-29 gibi eski platformlara güveniyor. ABD ambargoları nedeniyle yedek parça ve modernizasyon sorunu yaşayan bu uçaklar, İsrail’in son saldırılarında kritik zafiyetler gösterdi.
İran, SU-35 için Rusya’dan YAK-130 eğitim uçakları da satın aldı. Bu eğitim uçakları İranlı pilotların yeni nesil jetlere alışması için önemli bir adım olsa da asıl savaş gücü için yeni savaş uçaklarına ihtiyaç olduğu ortada.
Çin’den Alınacak Uçaklar Çare Olur mu?
J-10 gibi modern uçaklar İran Hava Kuvvetleri’nin kapasitesini belirgin şekilde artırabilir. Ancak uzmanlar İran’ın yeni sistemleri entegre etmede zorlanabileceğini de söylüyor.
Military Watch Magazine’de yer alan analizde İran’ın uzun süredir F-14 ve MIG-29 işlettiği ve tecrübeli pilot kadrosuna sahip olduğu hatırlatılarak dönüşüm sürecinin sanıldığı kadar uzun sürmeyebileceği savunuluyor.
İsrail ile Benzerlik İddiası
İran’ın almak istediği J-10 uçaklarının geliştirilme süreci, dikkat çekici bir tartışmayı da beraberinde getiriyor.
1980’li yıllarda Çin, MIG-21’in Çin versiyonu olan J-7’lere alternatif olarak tek motorlu bir savaş uçağı geliştirmek için çalışmalara başladı. Bu çalışmalar sonucunda delta kanatlı, fly-by-wire sistemli J-10 ortaya çıktı.
Ancak J-10 tasarımının İsrail’in o yıllarda geliştirdiği Lavi savaş uçağıyla dikkat çekici benzerlikler taşıdığı iddia ediliyor.
İsrail’den Çin’e Teknoloji Transferi İddiası
İsrail’in Lavi projesi, ABD’den alınan destekle 1980’lerde geliştiriliyordu ancak 1987’de bütçe ve siyasi nedenlerle iptal edildi.
İddialara göre, bu süreçte İsrail’in geliştirdiği teknolojiler Çin’e aktarıldı ve J-10’un tasarımında etkili oldu. ABD bu iddiaları ciddiye alarak İsrail’e yönelik teknoloji transferlerini bir dönem askıya aldı.
J-10’un İsrail tasarımının “kopyası” olduğu yönündeki bu tartışma, Tahran’ın Çin’den bu uçakları alması halinde bölgedeki dengeler açısından da dikkatle izleniyor.
İran’ın Hedefi ve Stratejik Hesapları
İran, İsrail’in F-35 gibi üstün savaş uçaklarına karşı koyabilecek doğrudan bir platforma henüz sahip değil. Ancak J-10 ve muhtemel SU-35 tedarikiyle en azından İsrail’in diğer hava unsurlarına karşı denge kurmayı amaçlıyor.
Yeni uçakların İran’a ulaşıp ulaşmayacağı, alım şartları ve teslimat süreci belirsizliğini korurken, Tahran yönetiminin hava savunmasını güçlendirme çabası net şekilde görülüyor.
