23 Kasım 2024 Cumartesi
News
Prof. Dr. Celalettin Yavuz – 15 Şubat 2024
İsveç’in “Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü” (SIPRI)’nün 2022 yılı silah sanayiinin ilk 100 şirketiyle ilgili 4 Aralık 2023 tarihli raporu yayınlandı. İlk kez 1989’da oluşturulan “Silah Endüstrisi Veri Tabanı”na, daha önce bilgi toplama imkanı bulunmayan Sovyetler Birliği (sonra Rusya) ve Doğu Avrupa ülkelerinin şirketlerine 2002, Çinli şirketlere de 2015’ten itibaren yer verildi. Bu yazıda SIPRI’ye göre 2022’de gelir açısından ilk 100 içerisinde yer alan şirketler ile Türk savunma sanayii şirketlerinin gelişmeleri ele alındı.
SIPRI raporuna göre dünya çapında savunma sanayi şirketlerinin 2022 yılı silah satış geliri sıralamasının ilk 100 şirketi arasında 4 Türk şirketi de var. İlk 10 firmanın ilk beşi ABD, 6’ncı İngiltere, sonraki üçü Çin ve 10’ncu sıradaki şirket de Rusya’ya aittir. Yaklaşık 59.4 milyar dolarla ilk sırada Lockheed Martin Corp., 39.5 milyar dolarla Raytheon Technologies ikinci sırada yer almaktadır. Altıncı sıradaki İngiliz BAE Systems yaklaşık 29, yedinci Çin firması NORINCO 22, 10’ncu sıradaki Rus Rostec 16.8 milyar dolarlık gelirle sıralanmaktadırlar. İlk 10 şirketten sadece üç Çin şirketi gelirlerini 2021 yılına göre %4.5 civarında arttırırken diğerleri ya gelir kaybına uğramış, ya da aynı düzeyde gelire sahip olmuştur.
Rapora göre ilk 100 savunma sanayii şirketinin toplam geliri 2021 yılına göre %3.5’luk azalmayla 597 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu azalma daha çok ABD’nin büyük silah şirketlerinden kaynaklanmış olup, özellikle İsrail ve Güney Kore şirketleri olmak üzere Asya, Okyanusya ve Orta Doğu ülkelerindeki şirketlerin silah gelirleri 2022’de önemli ölçüde arttı.
ABD’nin ilk 100’de yer alan 42 silah şirketinin gelirleri 2022’de %7,9 düşüşle 302 milyar dolara gerilemiş olsa da ilk 100 şirket gelirinin %51’ini oluşturdu. Bu 42 ABD şirketinden 32’sinin geliri düşüş yaşadı. Buna karşılık aynı listedeki Asya ve Okyanusya ülkelerine ait 22 şirketin silah gelirleri 2022’de %3,1 artışla 134 milyar dolara ulaştı. Bu sonuçla ilk 100’de yer alan Avrupa şirketlerinin gelirini geride bırakarak ikinci sırayı almıştır. Yükselişi sürdüren Asya ülkelerinden Çin, Hindistan, Japonya ve Tayvanlı şirketlerin tümü, hükümetlerinin askeri modernizasyona yönelik sürekli yatırımlarından da yararlandılar. Sadece LIG Nex1’in gelir artışı bildirdiği iki Güney Koreli şirketin, Polonya ve Birleşik Arap Emirlikleri ile imzalanan büyük anlaşmalarının ardından önümüzdeki yıllarda gelirlerinde artış beklenmektedir. Gelirinde %18 ile ikinci en büyük paya sahip olan sekiz Çinli silah şirketinin toplam silah gelirleri %2,7 artışla 108 milyar dolara yükseldi.
Listenin Avrupalı 26 şirketinin silah gelirleri %0.9 artışla 121 milyar dolara ulaştı. Sebebi Ukrayna’daki savaşta ihtiyaç duyulan mühimmat ve zırhlı araç taleplerini artmasıdır. İngiltere’nin listede yer alan yedi şirketinin gelirleri %2,6 artışla 41,8 milyar dolara ulaştı.
Yeteri kadar bilgiye erişilemediği için İlk 100 listesine dahil edilen iki Rus şirketinin gelirleri %12 düşüşle 20,8 milyar dolara geriledi. Şeffaflığın azaldığı Rusya’da Rostec, doğrudan üretim kapasitesi olmasa da kontrol ettiği şirketlerin vekili olarak 2022 sıralamasında yer aldı. Tek Ukraynalı şirket UkrOboronProm da %10’luk bir düşüşle 1,3 milyar dolara geriledi.
Ortadoğu’da 2022 yılı ilk 100’ünde yer alan yedi şirketin hemen hepsi de ciddi büyüme kaydederken, silah gelirlerinde de en büyük yüzdesel artış yaşadılar. 17,9 milyar dolarlık toplam silah gelirleri ile yıllık %11’lik artışa ulaştılar. Bunlar içerisinde dört Türk şirketinin (ASELSAN, BAYKAR, Turkish Aerospace Inds., ROKETSAN) toplam geliri, 2021’e göre %22 artışla 5,5 milyar dolara ulaştı. Sadece üç İsrailli şirketin toplam silah geliri, 2021’e göre %6,5 artışla 12,4 milyar dolara yükseldi. BAYKAR gelirlerini %94 arttırarak sıralamada en yüksek büyümeye ulaşarak 76’ncılığa yükseldi. Her üç İsrail firması da sıralamada üst sıralara yükseldiler. ASELSAN 54’ten 60’a gerilerken İsrail firmaları 24, 35 ve 42’nci sıraya yerleştiler.
Sonuç olarak gelişmek yetmez, en azından İsrail ve Güney Kore’yi de geride bırakmak gerekli.
