F-35 savaş uçağı programında 2 trilyon dolarlık maliyet krizi patladı. ABD sipariş azaltıyor, Türkiye’nin yeniden katılmak istediği projede büyük sorunlar gündemde.
F-35 savaş uçağı programında 2 trilyon dolarlık maliyet krizi patladı. Türkiye’nin yeniden dahil olmak istediği F-35 programında ABD’nin sipariş azaltma kararı, arkasında yatan dev maliyet ve sürdürülebilirlik sorunlarıyla dikkat çekiyor.
F-35 Programında Kriz Büyüyor
Türkiye’nin yeniden katılmak için diplomasi yürüttüğü F-35 savaş uçağı projesinde büyük bir kriz gündeme geldi. ABD Savunma Bakanlığının sipariş azaltma kararı, programın geleceğine dair endişeleri artırdı. Pentagon, 2026 mali yılı bütçesi kapsamında F-35 Lightning II tedarik planını 74 uçaktan 47 uçağa düşüreceğini açıkladı.
ABD Sipariş Azaltıyor: Neden?
Sipariş sayısındaki bu revizyon, F-35 programının teknik ve mali sorunlarını bir kez daha ortaya koydu. ABD’nin aldığı bu kararın ardında hem bütçe kısıtlamaları hem de uçağın halen devam eden sürdürülebilirlik problemleri yer alıyor. ABD yönetimi, kısılan kaynağı F-35’in bakım ve operasyonel hazır olma durumunu iyileştirmek için kullanmayı planlıyor.
“ABD’nin Sipariş Azaltımı, F-35 Programına İlişkin Tartışmaları Yeniden Gündeme Getirdi”
Pentagon’un planları, ABD Hava Kuvvetlerinin modernizasyon stratejisinde F-35’in kritik rolünü korumasına rağmen, üretim hedeflerinin yeniden ayarlandığını gösteriyor. “ABD’nin sipariş azaltımı, F-35 programına ilişkin tartışmaları yeniden gündeme getirdi” ifadesiyle programın hem maliyet hem de lojistik açmazları bir kez daha masaya yatırılmış oldu.
2 Trilyon Dolarlık Sır Ne?
En büyük eleştiri noktası programın toplam maliyetinde saklı. ABD Savunma Bakanlığı, F-35’in yaşam döngüsü maliyetini (satın alma, işletme ve bakım dahil) yaklaşık 2 trilyon dolar olarak tahmin ediyor. Bu astronomik rakam, programı “dünyanın en pahalı silah projesi” yapıyor ve maliyetin daha da artabileceği öngörüsü hem ABD içinde hem müttefik ülkelerde tepki topluyor.
Türkiye’nin Katılmak İstediği Programda Büyüyen Sorunlar
Türkiye, daha önce ortak üretici olduğu F-35 programına geri dönmek istiyor. Ancak programdaki maliyet patlaması ve ABD’nin sipariş azaltma kararı, Türkiye’nin de dahil olacağı toplam uçak sayısı ve mali yükü doğrudan etkileyebilir. Programda yaşanan bu kriz, Ankara’nın masadaki pazarlık gücünü ve projenin sürdürülebilirliğini yakından ilgilendiriyor.
Pentagon’un Yeni Planı: Az Sayıda Daha İyi Uçak
ABD Savunma Bakanlığı, F-35 filosunun sayısını kısmak yerine mevcut uçakların yeteneklerini artırmayı hedefliyor. Sağlanacak kaynak, F-35’in yazılım yükseltmeleri, kritik lojistik sorunların çözülmesi ve operasyonel kullanılabilirliğin artırılması için kullanılacak. Pentagon, temel hedefin sürdürülebilirlik açığını kapatmak ve F-35’leri uzun vadede operasyonel tutmak olduğunu vurguluyor.
“Sağlanacak Kaynak, Uçağın Yeteneklerinin Yükseltilmesine ve Program için Devam Eden Zorluklar Oluşturan Sürdürülebilirlik ve Hazır Olma Durumunu İyileştirmek için Kullanılacak”
Yetkililer, F-35’in bakım ve lojistik altyapısının yetersizliği nedeniyle operasyonel hazır olma oranlarının hedeflenen seviyelerin altında kaldığını belirtiyor. “Sağlanacak kaynak, uçağın yeteneklerinin yükseltilmesine ve program için devam eden zorluklar oluşturan sürdürülebilirlik ve hazır olma durumunu iyileştirmek için kullanılacak” ifadesiyle Pentagon’un stratejik planı özetleniyor.
Dünyanın En Pahalı Savaş Uçağı
F-35’in toplam maliyeti sadece satın alma bedeliyle sınırlı değil. Uçağın saat başı bakım ve işletme maliyetleri de son derece yüksek. Bu durum, programa katılan ülkelerin savunma bütçelerini zorluyor. Özellikle eş zamanlı üretim ve test stratejisinin tasarım değişiklikleri gerektirmesi, maliyetleri daha da yukarı çekiyor.
ABD Savunma Bütçesindeki Öncelikler
ABD’nin 2026 mali yılı savunma bütçesi sadece F-35’ten ibaret değil. Altın Kubbe füze savunma sistemi, 6. nesil F-47 savaş uçağı, ilave savaş gemileri ve yeni nesil mühimmatlar için de kaynak ayrılıyor. F-35’e yönelik kaynak daralması, bu projelere alan açmak amacıyla da yapılıyor.
“ABD Savunma Yetkilileri, Tedarikteki Azalmaya Rağmen F-35 Programına, ABD ve Müttefik Hava Üstünlüğünü Güvence Altına Almadaki Rolüne Olan Bağlılıklarını Vurguluyor”
Pentagon yetkilileri, siparişlerin azalmasının programın önemini azaltmadığını savunuyor. “ABD savunma yetkilileri, tedarikteki azalmaya rağmen F-35 programına, ABD ve müttefik hava üstünlüğünü güvence altına almadaki rolüne olan bağlılıklarını vurguluyor” açıklamasıyla stratejik bağlılık dile getiriliyor.
Türkiye’nin Katılımı Ne Anlama Geliyor?
Türkiye’nin F-35 programına yeniden girmesi halinde hem satın alma maliyetleri hem de bakım ve modernizasyon ücretleri artacak. Türkiye, daha önce program ortağı olarak üretimde yer alıyor ve parça tedarik zincirine katkıda bulunuyordu. Ancak S-400 krizinin ardından projeden çıkarılması, bu kazanımları riske atmıştı. Şimdi ise programın maliyet krizi Türkiye’nin geri dönüşünün mali boyutunu daha da karmaşıklaştırıyor.
